Bu Gümüşhane dili nedir Emice,
Dur bah anlatim size Güzelce,
Önce kelimeleri dizelim Dizmece,
Şimdi gelsin sözler söylim Şivecemizce,
Emiçe bah hele işte geliyor Gümüşhanece....
Gümüşhane dili ile başlayalım Söze,
Yer altından kaynayan suya bizde denir Göze,
Değirmende kömbe ehmeğini gömerler Köze,
Gümüşhane tatlısı var Pestil ile Köme,
Bizimkiler hastalanınca ortalığın derdi der hekime,
Emice ne bilem ki yaz gele mengüde...
Gümüşhaneli'den dua ve beddua örneği
Gümüşhaneli söz tutan çocuğa alkış etti dedi ki,
Uşağım ah vah demeyesin
Anan baban nurda yatsın,
Allah saçın sayısı kadar ömür versin
Gökten zembille ine yerde toplayasın.
Uzandığın dallar altın olsun
Göğsün yara, İşin zora, Rızkın dara,
Yoklsulluk sana, Gelmesin İnşallah diye alkışladı...
Gümüşhaneli şimdide söz tutmayıp kendisine
çemşüren çocuğa gargış etti dedi ki,
Uşağım çemşürme bene gudurdun gene,
Niye yüreyimi yarisin seni gidi hergele,
Hıdırgen olma sen gel bir eme yara git malları yay
Yoksa gargış eder derim dikilesin Okuna,
Kızdırma beni şimdi başlarım babanın Goruna,
Suratın döküle de seni gidi töremeyesin
Babanın kökünü zuğhumlana da ağza davun çıksın,
Adın bata kıtırın gele boyun posun devrile diye gargışladı.
Gümüşhaneli şimdi de eskilere daldı
eskilerden birkac örnek cümle aldı ve dedi ki.
Pallikle hollikle at gitsin anlamında,
Ben ne bileyim bennem diye söylenir anında,
Ne hoş olurdu çalhama yapmak soğuk gözenin başında,
Eskiden loğ gındırlardık torpah evlerin damında,
Hani azını diye söyleriz ya tam bir sevgi tadında,
Sahoyluk dururdu herzaman kapının ardında,
Uzun ince değnek denilen mastanın modulu vardı ucunda,
Meşur ehmeyimiz kete külçe golot da var yanında,
Sironu erişteği de unutmayalım hamur işi tadında,
İşte sizlere bazı örnekler vereyim dedim Gümüşhane bazında...
02_GÜMÜŞHANECE SÖZLER
Şimdi gelelim Gümühanece sözlerin: Konumuna,
Bizde Rafa: Terek, Samanlığa: Merek,
Gevşek olunca:Haltek,Kekemene deriz: Peltek,
Torpah kayası: Kesek, İspatolaya benzer: Cemek,
Hayvan gübresinden yapılır: Tezek
Manda ya: Medek, Medek yavrusuna: Gedek,
Yontulmuş ağaca bizde derler: Mertek,
Yarpah,Torpah,Körpü,Ehmek,
Hele yeri gardaş durma seyirdek,
Hay oğul Gümüşhanede işte böyle söylenir: Neydek...
Ekin taneleri: Den, Ot bağı: Kem,
Lahana: Kelem,Keşke yerine:Keşkem,
İpliğin kalını: Gırnap,Gırnapın kalını: Siçim,
Bir nevi kilime biz deriz: Cecim, Abim olur benim: İçim,
Gadam hele ordan bir kuşburnu ver kana kana içim,
Uzun ince ağaç: Sırık,İsal olunca deriz oldum: Tırik,
Tavuğun kücüğüne: Ferik, Duman bacası: Horik,
Sabun eridi kaldı: Bikırtik,Çok küçüğe: Bipırtik,
Pis boğaza deriz: Hırtlik,
Az olunca: Bitike, çok az olunca: Bicimcik,
Gadam Gümüşhanece anlaşıldı mı şimdik...
Taş kırıntıları: Hıbar, Git yatağına da: Zıbar,
Kötü niyetimiz yok ki Salataya biz deriz: Hıyar,
Kelebek bizde: Kepenek,
Büğük sinek: Bügelek, Küçük tepe: Tümsek,
Köre biz deriz kor: Çok karanlık olursa: Korbagor,
Çok tuzlu ise olmuştur: Şor, Ekin destesine deriz: Zor,
Oçak ayı: Zehmeri, Aşçı'ya deriz: Keyfeni,
Samı olur: Eğrimli, Yuvarlak bizde: Değirmi,
Emice Gümüşhanede böyle söylenir öyle deyilmi?...
Gambura: Guzzik, Danaya: Mozik,
Kısa: Gollik, Kalın: Gobtik,
Sağlam: Kip,Dayanıklı:Mökkem,Gösterişli: Görkem,
Doğruya: Sahi, Gerçeye: Essah, Çamaşıra: Esvap,
Pişmemiş: Diri, Halaya: Bibi, Akrabaya: Biribiri,
Gön: Deri, Çekeçeğe deriz: Gelberi,
İnceye: Cılız,Kele: Cıbız, Yoksula: Cıbıl,
Çan: Cıngıl, İdare lanbası: Tıngıl,
Zayıfa: Çıldır, Gecen yıla deriz: Bıldır,
Emice bilimisin Gümüşhaneye görestim kaç yıldır...
Düğme deliği: İlik, Yırtığa deriz: Dilik,
Naylon ayakkabı: Kalik, Çam kozalağı: Gıldik,
İdrara: Sidik,Yıkanmaya: Çimdik,Kediğe: Pisik,
Keçi yavrusu: Gıdik,At yavrusu: Kurik,İt yavrusu: Gudik,
Hızmetci: Pestik, Saklanmaya: Sindik, Kayıp olmuşa: Yitik,
Karıştırmaya: Didtik, Buğda haşlaması: Hedik,
Ağır: Hök, Elenmiş toprak: Höllük, Hahif olunca: Yeylik,
Mal Davarın toplandığı yere biz deyirik: Berlik
Yer sileceği: Sürgüç, Çok gezen kadına biz deriz: Sürtük,
Emice Gümüşhanece söylensin diye ortaya sürdük,
Topaçın büğüküne: Kınkırık, Küçüğüne: Fınfırık,
Kadın önlüğü: Peştambal, Tembele deriz: Beytambal,
İneğe seslenme: May may, Emekleyen çocuğa deriz: Day day,
Çatala: Yaba, Anneye: Aba, Yolu yoksa düşer: Sapa,
Çuvala:Harer,Bana göre:Bana garer, Kerti: Bayat,Hola deriz: Hayat,
Tarla yemişi: Kahmut,Çayır yemişi: Çemlik,Yeşilde olur: Yemlik
Dut kurusu: Çemiç, Üzüm kurusu: Çişmiş, Elma kurusu: Kak,
Emice şivemizin tamamı Gümüşhane web siteleride hele bibak,
Böcüre: Kaç, Fakire: Aç, Süt kabına: Parkaç,
Eskiye: Hıllik, Yeniye: Cıcık, Memeye: Cicik,
Bez parcası: Çaput, Paltoya deriz: Kaput,
Bataklığa: Zalak, Kuraklığa: Çorak,
Kolluğa: Kolçak, Kolu eyri: Çolak,
Ekin biçme el aleti: Orak, Yaya yoluna deriz: Yolak,
Emice gel hele çok yorulduk biraz cık soluklanak,
Dövmek için:Seksendik,Kızınca Sinirlenip: Heslendik,
Ecük, Çücük, demek: Çoluk, Çocuk demek, Çokluk: demek,
Türlüye: Tevür, Yufkaya: Fetir, Hızlı atmaya ise deriz:Savur,
Tahıla: Zahra, Demir sapan: Cılga, Gelincik çiçeği: Gılla,
Kapı kancası: Zırza, Gevezelik etme: Dırla,
Çite: Çeper, Çalıya: Çipil, Kire: Pasak, Çöpe: Zibil,
Ekin yığını: Hugul, Toz torpah kirliliğine ise deriz: Gubur,
İşte Sizlere anlatmak istediğim Gümüşhanece budur....
ALİ AYDIN ÇAMBAŞI
Yorum Gönder